De slag om Suomussalmi en de rendiergrens

Van Kajaani reed ik naar Suomussalmi, waar ik flink veel bijleerde over de Finse geschiedenis. Vandaar kwam ik terecht in dat andere Finland: Lapland. Tot mijn stomme verbazing was het daar echt heel anders dan in het Finland dat ik tot dan toe had leren kennen.

 

Vlakbij het stadje Suomussalmi ligt de locatie waar de Finnen in 1939, ook tot hun eigen verbazing, een belangrijke slag tegen de Russen wonnen. De slag vond plaats tussen Suomussalmi en de Russische grens, langs de weg naar Raate: de Raatteentie. Aan het begin van de weg is een museum gewijd aan de slag en een herdenkingsveld ter herinnering aan de slachtoffers van de oorlog van beide zijden. Het veld is bezaaid met net zoveel rotsblokken als er slachtoffers waren, met in het midden een monument (van Erkki Pullonen) met 105 koperen klokjes die tingelen in de wind. Rond het museum en langs de weg naar Raate zijn restanten oorlogsmateriaal, zoals inmiddels verroeste tanks, achtergelaten. Langs de weg staan ook monumenten ter nagedachtenis aan bepaalde gebeurtenissen of bijvoorbeeld aan de meestrijdende Oekraïners. De Raatteentie zelf is een vrij troosteloze, onverharde weg naar de Russische grens.

Het verhaal achter de strijd maakte op mij nogal indruk omdat het duidelijk maakt dat Finland een heel andere Tweede Wereldoorlog heeft meegemaakt dan Nederland. Sinds 1917 was Finland eindelijk een zelfstandige republiek, los van Rusland en los van Zweden. In 1939 maakte Rusland zich zorgen dat Hitler wel eens het oog kon laten vallen op Leningrad en bedacht dat het beter was Finland maar weer in te lijven. Rusland trok bij Raate de grens over richting Suomussalmi en was van plan door te wandelen naar Oulu. Wat volgde was wat in Finland de Winteroorlog heet, van 30 november 1939 tot 13 maart 1940. De Finnen riepen om hulp naar de geallieerden, de landen waar ze de laatste decennia toenadering toe hadden gezocht, maar de geallieerden kwamen niet. De slag bij Suomussalmi was dan wel gewonnen, maar de Winteroorlog verloren de Finnen. Het is dus begrijpelijk dat toen Duitsland vroeg of ze over Fins grondgebied naar noord Noorwegen mochten om Rusland binnen te vallen, de Finnen dat prima vonden en zelfs aanboden te helpen. Toen Duitsland de slag om Rusland eenmaal verloren had, volgde er nog de Laplandoorlog om de achtergebleven Duitsers weer Finland uit te krijgen. Omdat Finland samengewerkt had met Duitsland moest het land na de Tweede Wereldoorlog voor straf definitief land afstaan aan geallieerd land Rusland.

The Silent People

Net ten noorden van Suomussalmi ligt een weiland wat tegelijkertijd zeer indrukwekkend als super simpel is: the Silent People. In een gigantisch groot weiland staat een enorme massa mensen, bijna duizend, zomaar te staan. Zo lijkt het. In werkelijkheid zijn het aangeklede houten kruisen, met een grote graspol bij wijze van hoofd. Het is ontworpen door danser Reijo Kela die de zwijgende mensenmassa in een voorstelling gebruikte. Na een rondgang in onder andere Helsinki, Duitsland, Rusland en Engeland, hebben ze hier net buiten Suomussalmi, de geboorteplaats van Kela, een definitieve bestemming gevonden. De interpretatie mag je helemaal zelf bedenken, maar juist hier, zo vlakbij de slag om Suomussalmi, komt het beeld van de zwijgende massa wel heel sterk over. Overigens krijgen de kruisen vier keer per jaar nieuwe kleren, passend bij het seizoen en indien nodig wordt dan ook hun hoofd vernieuwd.

Lapland

Even verder naar het noorden passeerde ik de eland/rendier grens: de grens met Lapland. Dat is een duidelijk weergegeven grens. En hoewel slechts een enkele toerist een eland te zien krijgt, is het vrijwel onmogelijk geen rendier tegen te komen. Vanaf het moment dat je de grens met Lapland over gaat, lopen er met de regelmaat van de klok groepjes rendieren over de weg of net naast de weg, ze steken over of ze rennen een tijdje voor de camper uit.

In Kuusamo kwam ik erachter dat de Sami, de inwoners van Lapland, een heel ander slag mensen is dan de Finnen. Is het voor Finnen niet gebruikelijk te communiceren met mensen die ze niet kennen, de Sami heten iedereen van harte welkom in Lapland. Zij zijn trots op hun land, op hun volk en op hun cultuur en willen dat weten ook. Net boven Kuusamo zag ik voor het eerst in Finland een souvenirwinkel tegen, Riipisen. Het was wel meer dan een souvenirwinkel: een heel complex met twee winkels, een restaurant en een cafeetje. Binnen werd alles aangeprezen waar de Sami trots op zijn: producten van rendierhuiden, geweien, klederdracht, traditionele muziek, houtwerk, je kon het zo gek niet bedenken of het was er en de zeer welkome toerist kan alles bewonderen onder het genot van koffie en lokaal gebak. Dit was een heel andere sfeer dan ik tot nu toe had meegemaakt.

Oulu

Zelden rijd ik de richting op die men verwacht en ik ging vanuit Kuusamo dus niet naar het noorden waar diverse organisaties berensafari’s naar observatiepunten aanbieden. Ik sloeg af richting het westen naar Oulu. Het was inmiddels al flink herfstig geworden in noord Finland en het regende hard. Ik stopte in Ylikiimingintie omdat het daar volgens Park4Night zo mooi zou zijn en het bovendien gestopt was met regenen. Het was meer dan prachtig: een rivier met stroomversnellingen en prachtige rotspartijen. Zoals zo vaak in Finland: keurig voorzien van picknickplaatsen, vuurplaatsen en toilet.

Oulu zelf ging helaas een beetje de mist in. Ik kwam aan met prachtig weer en plande om de volgende ochtend op de fiets de stad in te gaan. Ik las me die avond in en wilde de kathedraal, de teerpakhuizen, een beeldengroep en de markthal gaan bekijken. De volgende ochtend werd ik wakker en het hoosde van de regen én er stond een keiharde wind. Dat werd dus niks met die fiets. Ik ging met de camper de stad in. Dat was geen goed idee: niet alleen is Oulu een echte stad is met eenrichtingsverkeer en smalle straten, er waren straten afgezet door werkzaamheden en tot overmaat van ramp stond er ook nog eens een grote festivaltent op het enige parkeerterrein waar de camper qua hoogte kon staan. Zo vanuit de camper gezien leek het me een erg mooie en leuke stad, maar het is niet gelukt de camper te parkeren, rond te lopen en foto’s te nemen.

Waar stond Lily de camper?

Suomussalmi: Park4Night site nummer50720: een prima parkeerplaats bij de jachthaven.

Kuussamo: campercontact site nummer: 65503. Niet een camping die ik zou aanbevelen, maar ik had een wasmachine nodig.

Oulu: campercontact site 57160: op en rond het eiland waar het stadion staat, zijn diverse parkeerplaatsen waar campers staan.